พระบรมวงศานุวงศ์ที่มีบทบาทในการสร้างสรรค์ชาติไทย

       พระบรมวงศานุวงศ์ที่มีบทบาทในการสร้างสรรค์ชาติไทย

  

             

                   สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

          สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์  ทรงมีพระนามเดิมว่า  "พระองค์เจ้าจิตรเจริญ"  ทรงเป็นพระราชโอรสของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระสัมพันธวงศ์เธอ  พระองค์เจ้าพรรณราย  ประสูติเมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2406  เป็นต้นราชสกุลจิตรพงศ์  ทรงมีพระปรีชาสามารถในวิทยาการหลายแขนง  เช่น  ดนตรี  อักษรศาสตร์  ประวัติศาสตร์  งานช่าง  และทรงมีผลงานสำคัญในด้านการช่างและศิลปะ

                    1.  ด้านการเมืองการปกครอง  ได้แก่

         1.1)  ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงเป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ  กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ  กระทรวงกลาโหม  และกระทรวงวัง  เพื่อวางรากฐานการบริหารราชการให้มีความมั่นคง

       1.2)  ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงเป็นอภิรัฐมนตรีที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน  และหลังจากเปลี่ยนแปลงการปกครอง  พ.ศ. 2475  ทรงเป็นผู้สำเร็จราชการเมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับนอกกรุงเทพ ฯ และนอกประเทศ

                   2.  ด้านสังคมและวัฒนธรรม  สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงเป็นพระบรมวงศานุวงศ์ที่มีฝีมือทางด้านการช่าง  งานศิลปะเกือบทุกแขนง  ทรงมีผลงานด้านจิตรกรรม  สถาปัตยกรรม  ประติมากรรม  นาฏศิลป์และดนตรี  ทรงได้รับการยกย่องจากองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติหรือยูเนสโก (UNESCO)  ให้เป็นบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมระดับโลกประจำปี พ.ศ. 2506

          ผลงานที่มีคุณค่าและมีชื่อเสียงของพระองค์  เช่น  ผลงานออกแบบพระอุโบสถวัดราชาธิวาสและสถูปเจดีย์หลังพระอุโบสถ  ออกแบบพระอุโบสถวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม  ออกแบบตรากระทรวงต่าง ๆ อนุสาวรีย์ทหารอาสาสงครามโลกครั้งที่ 1  องค์พระธรณีบีบมวยผมที่เชิงสะพานผ่านภพลีลา  ภาพจิตรกรรมมัจฉาชาดกที่หอพระคันธารราษฎรในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  ภาพสีน้ำมันประกอบพระราชพงศาวดารสมัยอยุธยา  ภาพร่างเรื่องเวสสันดรชาดกสำหรับเขียนลงบนผนังอุโบสถวัดราชาธิวาส  ภาพเขียนพระสุริโยทัยขาดคอช้าง  อีกทั้งทรงมีความรอบรู้และมีฝีมือทางดนตรีไทย  ทรงประพันธ์เพลงต่าง ๆ มากมาย  เช่น  เพลงเขมารไทรโยค  เพลงสรรเสริญพระบารมี  เพลงมหาชัย  เป็นต้น

         นอกจากนี้ทรงเขียนจดหมายอภิปรายเรื่องต่าง ๆ ของไทยกับสมเด็จ ฯ  กรมพระยาดำรงราชานุภาพทั้งในด้านประวัติศาสตร์  ภาษาศาสตร์  ขนบธรรมเนียมประเพณี  เป็นต้น  จดหมายของทั้งสองพระองค์นี้ต่อมาพิมพ์ในชื่อ  "สาสน์สมเด็จ"  ซึ่งนับเป็นคลังความรู้หนึ่งในการศึกษาเรื่องต่าง ๆ ของไทย